Od kilku dni organizacje lewicowe w Polsce są na skraju załamania nerwowego. Nie jest to zaskakujące: prezydent USA Donald Trump podjął decyzję, która będzie miała katastrofalne konsekwencje dla wielu z tych organizacji. Zawiesił pomoc finansową, którą otrzymują w ramach programu USAID. Lewicowe media, grupy promigracyjne i działające na rzecz praw gejów cierpią. Niektóre z nich są w sytuacji bez wyjścia – bez pomocy rządu USA grozi im po prostu zamknięcie.
Lista organizacji zależnych od amerykańskiego programu pomocowego jest imponująca (poniżej tekstu znajduje się niepełna lista organizacji wspomaganej przez USAID).
Zamrażając USAID, administracja Donalda Trumpa zadała naprawdę bolesny cios organizacjom lewicowym w Polsce. W debacie, która wybuchła po tej decyzji, często wskazuje się na całkowity szok: w przeszłości fundusze z Ameryki regularnie płynęły do tych grup, nie tylko za Bidena, ale także za „poprzedniego Trumpa”. Chociaż lewicowcy nie kwestionują prawa Waszyngtonu do wstrzymania wsparcia, twierdzą, że zaszkodzi to demokracji.
To roszczenie należy zdywersyfikować. Środki USAID w Polsce napłynęły do wielu inicjatyw o charakterze wyraźnie ideologicznym i lewicowym. Do tej grupy zaliczają się organizacje LGBT i na przykład różne grupy działające w obszarze migracji, które również otrzymują dofinansowanie (np. Polskie Forum Migracyjne). Odcięcie ich finansowania jest ewidentnie czymś pozytywnym. Myślę, że nawet wielu Polaków, którzy wcale nie są przekonanymi konserwatystami, zgodziłoby się z tym. W końcu mało kto uważa, że finansowanie konkretnego projektu ideologicznego przez obce mocarstwo jest czymś godnym pochwały – a z tym właśnie mieliśmy do czynienia.
Osobnym problemem są media lub „ośrodki dziennikarstwa”. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że krytycy Donalda Trumpa mają rację: dobre dziennikarstwo trudno utrzymać na czysto komercyjnych zasadach. Ludzie nie chcą płacić za rzetelne treści, wolą klikać na darmowe, niskiej jakości materiały. W rzeczywistości w ciągu ostatnich kilku lat nastąpił drastyczny spadek liczby prasy internetowej. W tym kontekście tylko „demokratyczna pomoc” ze strony USA lub innych krajów mogłaby uratować rzetelne dziennikarstwo. Tak jednak nie jest. Nikt nie kwestionuje potrzeby pilnowania rządu i ujawniania skandali finansowych. Jednak po objęciu urzędu przez Donalda Tuska zaczęli pisać o… Marcinie Romanowskim i Danielu Obajtku. Kogo tu badają? Oczywiście, te przypadki również powinny zostać zbadane, ale z perspektywy interesu publicznego o wiele ważniejsze jest śledzenie działań ministrów w rządzie Tuska niż osób związanych z byłym obozem rządzącym. Jednak wsparcie ze strony liberalnej administracji Bidena najwyraźniej dotyczyło innego obszaru zainteresowań. W ten sposób dziennikarstwo zależne od zagranicznych grantów było często sprowadzane do roli narzędzia w sporze politycznym, z jednej strony.
Należy jednak pamiętać, że USAID to tylko jeden element układanki. Są też pieniądze z wielu innych krajów, od Niemiec po Norwegię. Ponadto jest dużo pieniędzy przekazywanych polskim podmiotom przez prywatne ośrodki, na czele z flagowym projektem Sorosa Open Society.
Lista, która nie jest bynajmniej kompletna, została opublikowana przez stronę internetową „Money.pl”. Według autorów nazwy projektów zostały zaczerpnięte bezpośrednio z bazy danych USAspending.gov. Tutaj prezentujemy tylko te elementy, które mają wyraźne konotacje ideologiczne.
Fundacja Kulawa Warszawa (75 tys. dol.). Autorski projekt teatralny – warsztaty i spektakl finałowy z polską młodzieżą z niepełnosprawnościami. Wrzesień 2023-luty 2025;
Stowarzyszenie na rzecz osób LGBT Tolerado (49,7 tys. dol.) M.in. organizacja VI Kongresu Miast Maszerujących. Wrzesień 2023-listopad 2024;
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (48,5 tys. dol.). LGBT Plus Me: wzmacnianie polskiej młodzieży jako sojuszników LGBT+. Wrzesień 2023 – listopad 2024;
Federacja Znaki Równości (30 tys. dol.). Wzmocnienie pozycji członków społeczności LGBTQI+ wchodzących na rynek pracy. Promowanie certyfikatu DEI. Wrzesień 2023-2024;
Fundacja Herstory (20 + 19,7 tys. dol.). Budowanie potencjału aktywistów i usługodawców pracujących ze społecznością LGBTQI+ w Polsce poprzez programy edukacyjne, warsztaty, sesje mentorskie dla terapeutów, personelu medycznego edukatorów. Dodatkowo projekt edukacyjny Rainbow Empowerment;
My, rodzice – Stowarzyszenie matek i ojców sojuszników osób LGBTQIA (16,5 tys. dol.). Projekt dot. różnorodności w rodzinie. Wrzesień 2021-lipiec 2022;
Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego (17,8 tys. dol.). Wsparcie projektu prawa osób LGBTI w praktyce – szkolenia dla prawników. Wrzesień 2021-grudzień 2022;
Kampania Przeciw Homofobii (14,9 tys. dol.). Warsztaty korporacyjne sojuszników LGBTQIA. Lipiec 2022-październik 2023;
Fundacja Wspomagania Wsi (84,1 tys. + 18,9 tys. dol.). Organizacja warsztatów liderskich i mentoringu dla 24 uczestników oraz budowanie wspierających społeczności dla osób LGBT+ na obszarach wiejskich;
Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu (80 tys.). Prowadzenie szkoleń i wspierania rozwoju treści przez polskich dziennikarzy w celu poprawy jakości relacjonowania kwestii związanych z sytuacją Ukraińców, w tym powrotu uchodźców i odbudowy ich kraju (trwa do maja 2025). Wrzesień 2024-grudzień 2025;
Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego (74,8 tys. dol.). Budowanie potencjału i zdolności kształtowania polityki międzynarodowego centrum zwycięstwa Ukrainy oraz wspieranie ukraińskich działaczy społeczeństwa obywatelskiego z siedzibą w Polsce. Czerwiec 2022–czerwiec 2023;
Stowarzyszenie Demagog (40 tys. dol.). Pokrycie kosztów organizacji całorocznego programu dotyczącego umiejętności korzystania z mediów/sprawdzania faktów. Wrzesień 2024-czerwiec 2025;
Europejska Fundacja Kosmiczna (40 tys. dol.). Częściowe koszty projektu Artemis Day, który jest częścią European Rover Challenge 2023 Inspiration Zone. Kwiecień 2023-grudzień 2025;
Fundacja New Space (39,8 tys. dol.). Organizacja programu Splot Artemis Generation. Celem projektu jest zaangażowanie młodych entuzjastów eksploracji kosmosu. Sierpień 2024-sierpień 2025;
Fundacja Pro Futuro (20 tys. dol.). Program edukacyjny dla ukraińskich uchodźców: pracuj w swojej dziedzinie. Wrzesień 2023-styczeń 2024;
Fundacja Owiro (20 tys. dol.). Pokrycie kosztów projektu: Pomoc psychologiczna dla społeczności niesłyszących w Polsce. Sierpień 2023-grudzień 2024;
BoMiasto (17 tys. dol.). Częściowe koszty związane z projektem: Śląsk – region węglowy w transformacji – integracyjny dialog na rzecz przejścia na czyste źródła energii. Sierpień 2021-sierpień 2022;
Fundacja Galicia Jewish Heritage Institute (150 tys. dol.). Na wsparcie trzyletniego projektu edukacyjnego: Edukacja, pamięć, działanie. Budowanie sieci nauczycieli i edukatorów w całej Polsce. Wrzesień 2024-czerwiec 2027;
Muzeum Historii Żydów Polskich Polin (60,3 tys. dol.). Rekrutacja i podróż 12 nauczycieli uczestniczących w programie szkoleniowym dla nauczycieli holokaustu w USA w latach 2020-2021. Program przedłużany. Marzec 2020 – grudzień 2026;
Fundacja Zapomniane (20 tys. dol.). Projekt: Przyszłość naszej przeszłości. Przywrócenie zapomnianego dziedzictwa polskich Żydów. Wrzesień 2023-maj 2024;
Fundacja Szkoła z Klasą (137,5 tys. dol.). Młodzież projektuje dla społeczeństwa („Impuls. Szkolny Warsztat Zmian”). Wrzesień 2024-maj 2027;
Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej (ok. 177 tys. dol.) na pokrycie kosztów organizacji 9-dniowej akademii obywatelskiej 2023 dla uczniów szkół średnich (marzec 2023-luty 2025) oraz na pokrycie kosztów programu Szkoła Demokracji dla przedstawicieli samorządów uczniowskich w polskich szkołach (sierpień 2024-czerwiec 2025);
Kraków miastem startupów (18,1 tys. dol.). Organizacja dwóch hackatonów. Wrzesień 2024-styczeń 2025;
Stowarzyszenie Nowe Horyzonty (35 tys. dol.). Wsparcie American Film Festival. Sierpień 2023 – styczeń 2026;
Fundacja „Tygodnika Powszechnego” (10 tys. dol.). Częściowe koszty organizacji „Lekcji czytania” w projekcie literatura amerykańska. Czerwiec 2022-marzec 2023;
Helsińska Fundacja Praw Człowieka (9,2 tys. dol.). Dokumenty Stanów: pokaz amerykańskich filmów dokumentalnych o prawach człowieka na 24. MFF Watch Docs. Sierpien-grudzień 2024;
Miejska Biblioteka Publiczna im. Jana Pawła II w Opolu (3 tys. dol.). Programy i warsztaty dotyczące kultury, społeczeństwa i nauki amerykańskiej oraz zakup książek i płyt DVD w programie America@Your Library. Wrzesień 2024-grudzień 2025).